İTEM Yasası: Kıbrıs Türk Halkının Üzerine Sürülen Tarihi Bir Gölge

1994 yılında, Demokrat Parti (DP) – Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP) koalisyon hükümeti döneminde Meclis’ten geçirilen İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası – halk arasında bilinen adıyla İTEM Yasası – bugün hâlâ Kıbrıs Türk halkının yakasını bırakmayan, toplumsal yapımızda derin yaralar açmış bir karardır.

Bu yasa, dönemin iktidar ortakları tarafından hazırlanmış ve Meclis’te kabul edilmiştir. Bu siyasi tercih, ilgili partilerin tarihine kara bir leke olarak kazınmış; halkın mülkiyet hakkı ve çözüm umutları üzerinde uzun yıllar sürecek bir gölge bırakmıştır.

İTEM Yasası’yla birlikte, eşdeğer mal bekleyen Kıbrıslı Türklerin hakkı korunmak yerine daha da karmaşık bir yapının içine çekilmiş; mal dağıtımı, keyfiyetle ve siyasal saiklerle şekillenmiş, bugün hâlâ süren mülkiyet anlaşmazlıklarının, mahkeme kararlarının ve hatta tutuklamaların temelini oluşturmuştur.

Bugün insanlar belirsiz bir düzen içerisinde yaşamaya zorlanmakta, barınma gibi en temel insan hakkı üzerinde suçlu muamelesi görmektedir. Oysa ki malı alıp satan veya içinde yaşayan halk suçlu değildir; asıl sorumlular, bu hakkı yasa ile dağıtan ve satan bir sistemi kuranlardır. Bu yasa ile insanların alım satım yapmasına yasal zemin hazırlanmış; halk da mevcut yasaya uygun şekilde hareket etmiştir. Bu onları asla suçlu yapmaz.

İTEM Yasası sadece bireysel mağduriyetleri değil, federal çözüm sürecinin de önündeki en büyük engellerden biri haline gelmiştir. Çünkü bu yasa kapsamında verilen mallar defalarca el değiştirmiş, yeni yaşamlar kurulmuştur. Şimdi bunların tümünü geriye sarmak yeni bir sosyal kriz yaratmaktan başka işe yaramayacaktır.

Bu karmaşanın çözümü için 2005 yılında KKTC tarafından Taşınmaz Mal Komisyonu (TMK) kurulmuştur. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), TMK’yı 2006’da "etkili iç hukuk yolu" olarak tanımış, Rum başvurucuların önce buraya başvurmasını zorunlu kılmıştır.

Ancak Güney Kıbrıs yönetimi, TMK’yı tanımamakta ve başvuru yapan Rumlara baskı uygulayarak bu mekanizmayı etkisizleştirmeye çalışmaktadır. Oysa bu komisyon, İTEM Yasası kaynaklı mal karmaşasına barışçıl ve hukuki bir çözüm sunmaktadır.

Komisyonun bugün karşı karşıya olduğu en büyük sorun ise, ödemelerin gecikmesi ve fonun yetersizliğidir. Bu nedenle, Türk tarafının acil olarak bu kuruma mali ve idari destek sağlaması, TMK’nın yeniden işlevsel hale gelmesi için öncelikli bir devlet politikası haline getirilmesi elzemdir. Bu sadece mülkiyet sorununu değil, halkın güvensizlik ve belirsizlik hissini de ortadan kaldıracak bir adımdır.

Bu yasa, Kıbrıs Türk halkının kendi topraklarında bile "geçici" yaşamasına neden olmuş; toplumu, bireyleri ve siyasal çözüm umudunu darbeleyen bir araç haline gelmiştir.

Ancak unutmamalıyız: Tarih affetmez. Halk hiç affetmez.

Ve bu bağlamda, tarihin doğru tarafında durmayı seçenler unutulmamalıdır.

İTEM Yasası’na Meclis’te red oyu veren Toplumcu Kurtuluş Partisi (TKP) milletvekilleri:

Mustafa Akıncı

Hüseyin Angolemli

Mehmet Emin Karagil

İbrahim Koreli

Gülsen Bozkurt

Tarihe onurla yazılmış bu isimler, halkın hakkını korumak için mücadele eden az sayıdaki cesur insanlardandır.

Yaşayanlarını saygıyla selamlıyor, hayatını kaybedenleri rahmetle anıyoruz.